Ξεκινάμε την παροικιακή θεατρική αναδρομή μας με ένα άρθρο του Τάκη Νεράτζη, που γράφτηκε λίγο μετά το θάνατο του Χρυσόστομου Μαντουρίδη, το 1980. Κι ενώ το συναισθηματικά φορτισμένο άρθρο μιλούσε για συνέχιση του έργου του Μαντουρίδη -βάση των δηλώσεων των προσώπων που παραβρέθηκαν στα εγκαίνια της Εστίας– η διάσπαση δεν άργησε να κάνει την εμφάνισή της. Για να καταλάβουμε περισσότερο τα γεγονότα εκείνης της εποχής, ανατρέξαμε στο αρχείο του Γιώργου Μιχελακάκη ο οποίος έκανε μια αντικειμενική προσέγγιση της ιστορίας του παροικιακού μας θεάτρου. Άφησε τους καλλιτέχνες να μιλήσουν για τη ζωή, τα συναισθήματα και τις θεατρικές τους εμπειρίες. Έχουμε στη διάθεσή σας μια σειρά από μαγνητοσκοπημένες συζητήσεις με πρόσωπα του παροικιακού μας θεάτρου, τις οποίες και δημοσιεύουμε στο τμήμα συνεντεύξεις ‘interviews’ της ιστοσελίδας μας.
****
Σήμερα, το ταξίδι στο χρόνο φύσηξε κατά Μάρικβιλ μεριά… Περιπλανιέμαι στο Ιλλαγουάρα ρόουντ. Βλέπω κόσμο να πηγαίνει προς ένα συγκεκριμένο σημείο, εκεί που είναι η αγγλικανική εκκλησία.
Σαν να μου φαίνονται Έλληνες…
Νούμερο 433.
Βλέπω ένα ελληνικό μανάβικο…
Μα… ο κόσμος κατευθύνεται αλλού.
Ακολουθώ το διάδρομο, ανεβαίνω τη σκάλα και βρίσκομαι ανάμεσα σε πολλούς Έλληνες. Κοιτάζω σα χαμένη. Στον τοίχο υπάρχει ένα πορτρέτο κάποιας σεβάσμιας μορφής που δείχνει να ατενίζει το μέλλον… Δίπλα μου ένας κύριος με χαρτί και μολύβι. Γράφει… Γράφει βιαστικά.
Συγνώμη, τον ρωτάω διστακτικά. Ποιανού είναι το πορτραίτο; Γιατί τόσος κόσμος;
Το δημοσιογραφικό του δαιμόνιο κατάλαβε ότι είμαι ταξιδιώτισσα στο χρόνο.
Με ένα αχνό χαμόγελο στα χείλη, μού συστήθηκε.
Είμαι ο Τάσος Νεράτζης. Γράφω τη στήλη μου ‘λεύτερη σκέψη’ για τον Πανελλήνιο Κήρυκα. Έχεις έρθει -από ότι καταλαβαίνω εντελώς τυχαία- στα εγκαίνια της Εστίας. Πάρε ένα ποτό και διάβαζε καθώς γράφω. Θα σου λυθούν πολλές απορίες… Όλα απόψε γίνονται υπό το άγρυπνο βλέμμα του δασκάλου!
Η περιέργειά μου υπερίσχυσε.
Είναι κι αυτό το κρύο εκεί έξω… Κοιτάζω πιο προσεχτικά να δω κανά γνωστό…
Μα για στάσου… Βλέπω… βλέπω αρκετούς. Τον Σταύρο Οικονομίδη, την Μέλπω Παπαδοπούλου, τον Διονύση Μεσσάρη. Είναι πολύ πιο νέοι αλλά σίγουρα είναι αυτοί!
Χωρίς δεύτερη σκέψη, σκύβω να διαβάσω αυτά που ήδη έχει αρχίσει να γράφει ο Τάσος…
ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ… του Τάκη Νεράτζη
Xειμωνιάτικο βράδυ κι αέρας τρελλός στο Μάρικβιλ…Βγαίνω στο Illawarra Road… και ψάχνω για το κτίριο… Είναι αριθμός 433 απέναντι ακριβώς απ’ την Αγγλικανική Εκκλησία… Πάνω απ’ το Ελληνικό μανάβικο… Μπαίνεις από το διάδρομο, ανεβαίνεις τη σκάλα και βρίσκεσαι στο σπίτι σου…
Μιλάω σ’ εσένα άνθρωπε των γραμμάτων, σε σένα φίλε που τη βρίσκεις με το θέατρο, την ποίηση, τη μουσική, την Τέχνη σ’ όλες τις μορφές… Σε σένα που θέλεις να βρεις ένα στέκι (όχι μπριτζόλα) ένα τόπο νάρθεις σ’ επαφή με τους ανθρώπους που καταλαβαίνεις και σε καταλαβαίνουνε…
Η αίθουσα μεγάλη και περιποιημένη… ζεστή και φιλόξενη… Στον τοίχο ένα πορτραίτο του Χρυσοστόμου Μαντουρίδη δεσπόζει με τη σεβάσμια μορφή του πρωτεργάτη να ατενίζει προς το μέλλον…
Βιβλιοθήκη με Φιλοσοφία, Λογοτεχνία, Θέατρο, Πολιτική και όλα τα υπόλοιπα σοβαρά πράγματα…
Ο Ζοζέφ ο Καρουάνας κανονίζει τις τελευταίες προετοιμασίες πριν έρθει ο κόσμος… Συζητάμε κι είναι χειμωνιάτικο βράδυ και αέρας τρελός στο Μάρικβιλ. Μέσα κάνει ζέστη… κάνει ανθρωπιά…
Το βλέπω στα δάκρυα του Ζοζέφ που κλαίει καθώς κοιτάει καταπρόσωπα τον Μαντουρίδη και μου μιλάει για τη συνέχιση του έργου του..
“Δεν μας βοήθησε κάνεις -τονίζει- όλα τούτα που βλέπεις έγιναν με χρήματα των παιδιών του συγκροτήματος και όχι με κρατικές επιχορηγήσεις… Το συγκρότημα Ελλήνων Καλλιτεχνών δημιούργησε αυτή την Εστία, αυτή τη φωλιά για το αύριο, για το μέλλον και όχι για το συμφέρον.
Θέλουμε συνεργασία με όλους… όλα τα συγκροτήματα μπορούν να έρχονται και να κάνουν τις πρόβες τους στο Θέατρο, στην μουσική οτιδήποτε… Το γεγονός ότι θάρχονται να προετοιμάζονται εδώ, δεν τους υποχρεώνει σε τίποτε… Εμείς προσφέρουμε απλώς την αίθουσα και δεν ζητάμε τίποτε εκτός από μία απειροελάχιστη συνεισφορά για να καλύπτονται τα έξοδα του ηλεκτρικού… Τόνισέ το σε παρακαλώ ότι δεν απαιτούμε τίποτα περισσότερο…
Μιλάμε τώρα με το Διονύση Μεσσάρη που έχει συνδέσει το όνομά του με άπειρες θεατρικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην Παροικιά… Ένα από τα σχέδια μας -για το μέλλον- λέει είναι να ανεβάσουμε τον “Πλούτο” του Αριστοφάνη. Στο πρώτο μέρος θα ακολουθήσουμε πιστά το κείμενο της κωμωδίας όπως την έγραψε απλά ο κλασσικός μας συγγραφέας… Στο δεύτερο θα επιχειρήσουμε μία μεταφορά στην σύγχρονη πραγματικότητα της Ελληνικής Παροικίας του Σίδνεΰ.
Και πάλι τώρα ο Ζοζέφ μας μιλάει για τις μελλοντικές προοπτικές του Συγκροτήματος.
“Στις αρχές του Οκτώβρη θα ανεβάσουμε την Μαργαρίτᨔ, καμιά σχέση με το “Καληνύχτα Μαργαρίτα”. Επίσης αν όλα πάνε καλά θα επαναλάβουμε το “Φωτεινό” και έχουμε σχέδια για την από σκηνής παρουσίαση του “Ωραία μου Κυρία” καθώς και της αρχαίας τραγωδίας “Οιδίπους Τύραννος”.
Κάθε Παρασκευή βράδυ θα έχουμε το καλλιτεχνικό μας στέκι όπου θα κάνουμε και αναγνώσεις θεατρικών έργων για τους φοιτητές των Νεοελληνικών στα Πανεπιστήμια… θα ακολουθήσει συζήτηση και ανάλυση για να μπορούν τα παιδιά να πλουτίσουν τις εμπειρίες τους επάνω στα θέματα της ύλης που διδάσκονται…
Έχουμε κι όλας βάλει τα θεμέλια μιας συνεργασίας με ξένους θιάσους π.χ. ο Οργανισμός West Sydney Performing Arts Foundations που έχει σαν σκοπό να καλλιεργήσει θεατρικά τις δυτικές συνοικίες της πόλης μας ήρθε σε επαφή μαζί μας και μας ζήτησε ελληνικά έργα…”
“Επίσης θα λάβουμε μέρος στο Εργαστηριακό Σεμινάριο που θα διοργανώσει το Q Theatre και θα απαιτήσουμε στα διάφορα έργα που ανεβάζονται να παίρνουν μέρος και Έλληνες ηθοποιοί. “Οπωσδήποτε όμως θα προωθήσουμε και την συνεργασία μας με τα ελληνικά Συγκροτήματα… Για παράδειγμα ήρθε το Μπέλμορ και μας ζήτησε βιβλία, πως μπορούμε να τους αρνηθούμε.”
Δεν κάθησα να δω τον κόσμο που θα ερχόταν “λόγω φόρτου εργασίας” αλλά όπως έμαθα αργότερα, η εκδήλωση στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία. Συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλα τα καλλιτεχνικά γκρούπς καθώς και προσωπικότητες της Παροικίας…Γράφτηκαν πολλά νέα μέλη, δόθηκαν δωρεές και η ατμόσφαιρα έδειξε ότι αν βοηθήσουμε όλοι η Καλλιτεχνική Εστία θα προχωρήσει με σίγουρα βήματα… Προς την πρόοδο…
Στην κίνηση συμμετέχουν τα ζεύγη: Σ. και Δ. Μεσσάρη, Ι. και Σ. Οικονομίδη, Σ. και Σ. Στεφανίδη καθώς και ο Ζ. Καρουάνας, Α. Πανόπουλος και Α. Αδάμ. Συνεργάζονται οι Σ. και Α. Ρωσσίδης, Ν. Καρουάνα, Ε. Ποριάζη, Μ. Παπαδοπούλου και Β. Γεμενή.
Καλή επιτυχία παιδιά… Είμαστε μαζί σας. Όπως είμαστε μαζί με κάθε προοδευτική κίνηση…
Σηκώθηκα και βγήκα βιαστικά από την αίθουσα. Ο κρύος αέρας με επανέφερε στην πραγματικότητα.
Έτος 2019.
Οι ευχές για ένα θέατρο που θα στεγάζει όλα τα θεατρικά συγκροτήματα δεν πραγματοποιήθηκε μέχρι σήμερα. Η πρωτοβουλία της Εστίας υπήρξε θνησιγενής. Το ‘γιατί’ δεν έχει πια νόημα να το σκαλίζουμε. Η ουσία είναι ότι υπήρξε έντονη ανάγκη για στέγαση των θεατρικών συγκροτημάτων, η οποία -δυστυχώς- δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε η Μαίρη Φαλέτα στον Γιώργο Μιχελακάκη το 1986, αναφέρει μεταξύ άλλων: To ιδανικό θα ήταν να αποκτήσει η παροικία μας ένα θέατρο που να στεγάζει όλα τα θεατρικά συγκροτήματα. Η παροικία μας έχει και χρήματα και ακίνητη περιουσία. Τόσο δύσκολο είναι ένα κλαμπ, μια λέσχη να διαθέσει μια αίθουσα ώστε να μπορούμε να κάνουμε τις πρόβες μας σωστά; Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν εξοικειωνόμαστε με το ‘σανίδι μας’.
Τα ίδια είπε και ο αείμνηστος Πέτρος Πρίντεζης στην συνέντευξη που παραχώρησε στον Γιώργο Μιχελακάκη τον Οκτώβριο του 1986. Ένα χώρο ζητάμε να στεγάζονται τα θεατρικά συγκροτήματα. Δυστυχώς υπάρχουν φιλοδοξίες, μωροφιλοδοξίες, που δεν συνταυτίζονται να γίνει ένας επαγγελματικός θίασος.
Πέρασαν σχεδόν 40 χρόνια από το θάνατο του ‘δάσκαλου’ Χρυσόστομου Μαντουρίδη. Στο αρχείο του Γιώργου Μιχελακάκη βρήκαμε αποκόμματα του Τύπου εκείνης της εποχής. Ο Γ.Β γράφει για τον Χρυσόστομο Μαντουρίδη:
To 1952, μια ομάδα ερασιτεχνών με υποκινητή τον Χρυσ. Μαντουρίδη ξεκίνησε δειλά και ίδρυσε ένα θεατρικό Συγκρότημα με το όνομα “Συγκρότημα Ελλήνων Καλλιτεχνών”.
Το δειλό ξεκίνημα το διαδέχεται ύστερα από σκληρή μα επίμονη δουλειά ένα τολμηρό πήδημα. Ανεβάζουν τον Σεπτέμβριο του 1954 από σκηνής την τραγωδία του Σοφοκλή “Οιδίππου Τύραννος”. Το τόλμημα πολύ μεγάλο ακόμα και για τον σκηνοθέτη και δάσκαλο Χρυσ. Μαντουρίδη παρ’ όλη του την προηγούμενη πείρα και στην Αίγυπτο και στην Αυστραλία, γιατί ούτε οι σημερονές ευκολίες υπήρχαν τότε ούτε και οι συμπατριώτες μας ήσαν όσοι είναι τώρα. Μα χάρις στην αγάπη, την αφοσίωση και την ευσυνειδησία των λίγων παραμερισθήκανε δυσκολίες και εμπόδια κι έτσι οι παραστάσεις είχαν απερίγραπτη επιτυχία. Από την ημερομηνία αυτή το Συγκρότημα σφραγίζει την προσωνυμία του και βαδίζει σταθερά και συνειδητά πια από την μια επιτυχία στην άλλη.
Στα 20 αυτά χρόνια το συγκρότημα ανεβάζει έργα διαλεχτά, μελετημένα και με αξιώσεις. Λιγοστά μεν αλλά με σκηνική απόδοση αναμφισβήτητα πολύ ανώτερα πό μερικά κατά καιρούς εμφανιζόμενα θεατρικά συγκροτήματα είτε ντόπια είτε από την Ελλάδα.
Παράλληλα όμως με την διδαχή θεατρικών έργων βασικές επιδιώξεις είχε και έχει να δημιουργήσει θέατρο ανεξάρτητο από οποιονδήποτε ιδιοτελή ή άλλη σκοπιμότητα και που ταυτόχρονα να εδραιωθεί πάνω σε επαγγελματικό επίπεδο ικανό δηλαδή να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες αισθητικές απαιτήσεις του θεατρόφιλου μας κοινού, ξεφεύγοντας από τον ανεύθυνο επαγγελματισμό με τις τόσες εξαρτήσεις του.
Ανατρέχοντας στη δράση του ύστερα από το πρώτο ξεκίνημα αξίζει να αναφέρουμε πόσα και ποια έργα μας παρουσίασε το Συγκρότημα πάντα κάτω και γύρω από τον ακούραστο δάσκαλο και σκηνοθέτη Χρυσ. Μαντουρίδη με συνεργάτες που τους χαρακτηρίζει η αγάπη και η βαθειά πίστη στο θέατρο που πιστεύουν πως είναι φορέας πολιτισμού και δυναμικός συντελεστής σε κοινωνική αφύπνιση και πνευματική ανύψωση.
Επανειλημμένα ανέβηκαν: “Η ΘΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΒΡΑΑΜ” και ο “ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ” του Ακαδ. Σ. Μελά, “ΤΟ ΑΣΠΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΥΡΟ” δράμα, “Ο ΜΠΑΜΠΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΕΤΑΙ” κωμωδία του Δ. Ψαθά. “ΣΚΙΤΣΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ” του Γ. Ξενόπουλου Ακαδ. “ΤΟ ΦΙΟΡΟ ΤΟΥ ΛΕΒΑΝΤΕ”.
Ακολουθεί μια περίοδος αναζητήσεςως και πειραματισμού και το 1962 άλλο ξεκίνημα με περισσότερη δραστηριότητα, με καινούρια δυναμικά στελέχη και με συνοχή και σύμπνοια πιο θετική και πιο αποτελεσματική και με τις επιδιώξεις που αναφέραμε πιο πάνω. Με τη ρωμαλέα αυτή πεποίθηση παρουσίαζε την κλασσική κωμωδία “ΠΥΓΜΑΛΙΩΝ” του Άγγλου φιλόσοφου BERNARD SHAW και τον θρίαμβο της “ΕΚΑΒΗΣ” του Ευριπίδη. Λανσάρει και εδραιώνει την αναγνώριση του ποιητή και συγγραφέα κ. θεόδωρου Πατρικαρέα με το δράμα του “ΠΕΤΑ ΤΗ ΦΥΣΑΡΜΟΝΙΚΑ ΠΕΠΙΝΟ” (Έργο που διαπραγματεύεται το γύρισμά του σε φίλμ από Αυστραλό σκηνοθέτη) και την ηθογραφική κωμωδία που γράφτηκε για το Συγκρότημα “Ο ΘΕΙΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ”.
Ακολουθούν συνέχεια καλλιτεχνικά επιτεύγματα όπως “Ο ΑΓΑΠΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΑΣ” του Δ. Κορομηλά, “Ο ΒΡΟΧΟΠΟΙΟΣ”, “ΕΥΤΥΧΩΣ ΤΡΕΛΛΑΘΗΚΑ”, “Η ΧΑΡΤΟΠΑΙΧΤΡΑ”, “Η ΑΥΛΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ”, “ΤΟ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΟ”, “ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΚΟΝΤΕΣΣΑΣ ΒΑΛΕΡΑΙΝΑΣ”,”Η ΕΚΑΒΗ” και το κορύφωμα ως θεατρική επιτυχία, η παγκόσμια πρεμιέρα της τραγωδίας του γίγαντα των σύγχρονων Ελλήνων φιλοσόφων-συγγραφέων ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ “Ο ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΟΛΟΜΒΟΣ” που το συγκρότημα πανηγύρισε ως επέτειο της Α’ 20ετηρίδος της δράσεώς του.
Με τέτοιο κεφάλαιο στην πλάτη του ξεκινά το ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ για μια άλλη εικοσαετηρίδα και ελπίζει στην ειλικρινή υποστήριξη της θεατρόφιλου παροικίας μας για την πραγματοποίηση των επιδιώξεών του.
Την Παρασκευή 2 Μαϊου 1980 στον Πανελλήνιο Κήρυκα ο Γιώργος Τσερδάνης αποχαιρετά τον ‘δάσκαλο’ με το άρθρο του “Μια ζωή γεμάτη θέατρο”.
Αυτός που έφυγε…
O άνθρωπος που έζησε πάνω από έξι δεκαετίες με υγεία συνεχώς επισφαλή κι άφησε προχθές την τελευταία του πνοή στο St Vincent‘s Hospital του Σύδνεϋ δεν ήταν μόνο ένας φίλος της διανόησης και του θεάτρου στο οποίο είχε αφιερώσει όλη του τη ζωή. Για την ελληνική παροικία ήταν το έμβλημα κάθε σοβαρής θεατρικής δουλειάς και ο δάσκαλος που μύησε εκατοντάδες συμπαροίκους στην θεατρική τέχνη. Το όνομα του πάνω από 20 χρόνια δέσποζε στο χώρο του ερασιτεχνικού μας θεάτρου και απετέλεσε την σφραγίδα των μεγαλύτερων επιτευγμάτων του. Μία μόνο επίσημη αναγνώριση των υπηρεσιών του έλαβε από τις Αρχές μας πριν δύο χρόνια ο Χρυσόστομος Μαντουρίδης. Αλλά ο τίτλος του “δασκάλου” που αυθόρμητα του δόθηκε από όλους όσους τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του ήταν η μεγαλύτερη του ανταμοιβή.
Μέσα σε μία βιαστική αναφορά που γίνεται στα πλαίσια της επείγουσας δημοσιογραφικής κάλυψης του γεγονότος ενός θανάτου δεν είναι δυνατόν να χωρέσει η πλατειά εικόνα της ζωής και του έργου του Χρυσοστόμου Μαντουρίδη.
Οι πολλοί γνωρίζουν μόνο το όνομα του και έχουν ίσως δει μερικές από τις παραστάσεις των έργων του. Λιγότεροι, αν και εκατοντάδες, είναι εκείνοι που τον γνώρισαν από πολύ κοντά και ξέρουν όλη σχεδόν την ιστορία του. Συμβαίνει να είμαι ένας απ’ αυτούς…
Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’60 όταν ήδη είχε δημιουργήσει γύρω του ένα αξιόλογο πυρήνα φιλων της Τέχνης και ένα συγκρότημα με παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας, ξένων κλασσικών έργων και μοντέρνων ελληνικών δραμάτων και κωμωδιών στο ενεργητικό του, μπήκα και εγώ στο στενό κύκλο των φίλων και συνεργατών του όπου “μαθήτευσα” για αρκετά χρόνια.
Ένα φλαττέτ με ευρύχωρο σαλόνι κάπου στο Ντάρλινγκχερστ -ήταν τότε ο ναός του Αρχιερέα της θεατρικής τέχνης. Σε αυτά τα λίγα τετραγωνικά μέτρα χωρούσαν κάθε βράδυ σχεδόν, δεκάδες μαθητές, φίλοι και συνεργάτες του Χρυσόστομου που έκαναν θεάτρο έκαναν πρόβες και μιλούσαν, μιλούσαν, μιλούσαν για την Τέχνη αλλά και για άλλα χίλια δύο θέματα σε συζητήσεις ατέλειωτες που τέλειωναν συχνά την αυγή. Άλλαξε από τότε τρεις κατοικίες ο Χρυσόστομος Μαντουρίδης πάντα στην ίδια περιοχή. Και η καθεμιά ήταν πάντα η στέγη, τα γραφεία και η αίθουσα δοκιμών του Συγκροτήματος Ελλήνων Καλλιτεχνών που υπό την Γενική Διεύθυνση του Δασκάλου πρόσφερε στην παροικία του Σίδνεΰ δεκάδες θεατρικών παραστάσεων και τις μοναδικές αρχαίες τραγωδίες που ανεβάστηκαν από ντόπιο ελληνικό συγκρότημα στην Αυστραλία. “Πέτα την φυσαρμόνικα Πεπίνο” και “ο θείος από την Αυστραλία”(1973) του ντόπιου θεατρικού συγγραφέα Θεόδωρου Πατρικαρέα ήταν έργα που ανέβηκαν στην σκηνή από τον Χρυσόστομο Μαντουρίδη. Η “Εκάβη” ο “Οιδίπους Τύραννος” και η ανυπέρβλητη “Αντιγόνη” του Σοφοκλή (Σάββατο 11 Ιουνίου 1977, στο Elizabethan Theatre Newtown, παρουσία του Γενικού Προξένου της Ελλάδας κ. Γεωργίου Κωνσταντή και του Σεβασμιωτάτου Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας κ.κ. Στυλιανού) διδάχτηκαν από σκηνής χάρις στην τόλμη του μεγάλου δασκάλου να δώσει στο πλατύ παροικιακό κοινό παραστάσεις αρχαίου δράματος που στην μεγάλη πλειοψηφία του δεν είχε ποτέ πριν παρακολουθήσει. Ούτε εδώ, ούτε στην πατρίδα. Άλλα έργα του συγκροτήματος Ελλήνων Καλλιτεχνών ήταν “Ο Βροχοποιός” (Παρασκευή 16 Φεβρουαρίου 1979 στο Teachers Federation Hall, 300-304 Sussex Street Sydney), “Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλαίρενας”, “Ο φωτεινός”, πολλές κωμωδίες του Ψαθά, το “Ευτυχώς τρελάθηκα” του Γιώργου Ρούσσου, “Η Αυλή των Θαυμάτων” του Ιάκωβου Καμπανέλλη, “Η Θυσία του Αβραάμ” (Παρασκευή και Σάββατο 21 και 22 Οκτωβρίου 1977 στο Teachers Federation, Sussex Street Sydney) και πολύ πιο πριν ο “Πυγμαλίωνας” (My Fair Lady) του Μπέρναρ Σω.
Από πλευράς μοναδικότητας όμως ένα έργο δίνει την δάφνη τού πιο τολμηρού σκηνοθετικού επιτεύγματος στον Χρυσόστομο Μαντουλίδη που πριν μερικά χρόνια ανέβασε την τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη “Χριστόφορος Κολόμβος”, έργο τόσο δύσκολο που κανένας Έλληνας ή ξένος σκηνοθέτης δεν τόλμησε να το ανεβάσει στην σκηνή πριν απ’ αυτόν. Η παγκόσμια πρεμιέρα του “Κολόμβου” δόθηκε στο Σύδνεϋ στο θέατρο του Teachers Federation της Sussex Street και πολύ αργότερα μάθαμε ότι το έργο, επιτέλους θα παιζόταν και στην Αθήνα.
Στην ιδιωτική του ζωή δεν υπάρχει τίποτα να αναφέρει κανείς ξεχωριστά από το θέατρο γιατί αυτό ήταν και ιδιωτική του ζωή. Εργαζόταν, διάβαζε, ζωγράφιζε καμιά φορά, έκανε θέατρο και συζητούσε. Όπου κι αν έμενε μαζευόταν κόσμος γύρω του. Κι από αυτόν τον κόσμο έβγαιναν οι καταλληλότεροι συνεργάτες για τις παραστάσεις των έργων του. Δεν ήταν σκηνοθέτης αυστηρός. Ούτε απαιτητικός. Πολλοί τον έκριναν για υπερβολικά επιεική. Κι όμως ο ίδιος σιωπηλά είχε την ικανότητα να μεταβιβάζει στους ηθοποιούς τη σκέψη του και να τους τοποθετεί στους ρόλους τους σωστά. Προπάντων είχε την ικανότητα να τους κάνει να θέλουν να παίξουν.
Ο μοναδικός συγγενής πρώτου βαθμού που είχε στην Αυστραλία ήταν ο αδερφός του Αντώνης Μαντουρίδης που υπέκυψε αρκετά χρόνια πριν στην ίδια ασθένεια των μυών που τους συνόδευε σε όλη τους τη ζωή.
Εκ μέρους όλων όσων τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του. Εκ μέρους όλων όσων μιλούσαν βραδιές ατελείωτες για μύηση με τον μύστη της θεατρικής Τέχνης. Εκ μέρους όλων των φίλων που έρχονταν και έφευγαν και ξαναγύριζαν κοντά του. Και εκ μέρους όσων του έμειναν ως το τέλος της ζωής του πιστοί, απευθύνω τον ύστατο χαιρετισμό στο Δάσκαλο και μια έκφραση βαθιάς μεταμέλειας για κάποιο παλαιό άρθρο μου στο οποίο ανέφερα ότι ο Μαντουρίδης κάνει θέατρο αργά – συγχρονίζοντας το ρυθμό και την συχνότητα των παραστάσεων στα μέτρα του. Αυτή την κρίση μόνο όταν αισθάνθηκα την σκηνοθετική ευθύνη και έζησα τα τρομερά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κάθε ένας που αποφασίζει να κάνει θέατρο ερασιτεχνικό αντιλήφθηκα πόσο λανθασμένη ήταν. Ο Χρυσόστομος Μαντουρίδης αργά ίσως αλλά σταθερά και αδιάκοπα (χωρίς να απηυδήσει) έκανε θέατρο από τα νιάτα του (στην Αίγυπτο όπου γεννήθηκε) και στην Αυστραλία δε σταμάτησε ποτέ να προετοιμάζει ή να δίνει παραστάσεις.
Στην κηδεία τού Χρυσόστομου Μαντουρίδη που θα γίνει εντός των ημερών θα παραστούν διπλωματικοί, επιχειρηματίες, επιστήμονες, πολιτικοί κι άλλη γνωστοί παράγοντες της Παροικίας για τους οποίους λίγοι γνωρίζουν ότι κάποτε περάσαν από τον “Καλλιτεχνικό Όμιλο” ή αργότερα από το “Συγκρότημα Ελλήνων Καλλιτεχνών” και δούλεψαν για το ανέβασμα θεατρικών παραστάσεων με τον αείμνηστο σκηνοθέτη.
Μεγάλη παράλειψη θα ήταν να μην αναφερθεί το γεγονός ότι εκτός από σκηνοθέτης υπήρξε και ηθοποιός ικανότατος σε ρόλους που ταίριαζαν στην φυσική του κατάσταση ο Χρυσόστομος Μαντουλίδης. Έξοχος πατέρα στον “Βροχοποιό” και ανυπέρβλητος (εφάμιλλος του Χριστόφορου Νέζερ) σαν γέρο-Λαέρτης στον “Θείο από την Αυστραλία”.
Σε εκείνους που θα επωμιστούν την συνέχιση της πορείας τού “Συγκροτήματος Ελλήνων Καλλιτεχνών” πέφτει και η βαρειά ευθύνη να κρατήσουν ζωντανό το όνομα του Χρυσόστομου Μαντουρίδη στην Παροικία μας…
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα τον σκεπάσει… (σελίδα 12, Παρασκευή 2 Μαΐου 1980)
Το όνομα του Χρυσόστομου Μαντουρίδη ζει ακόμα στην παροικία μας μέσα από το Θέατρο Τέχνης Αυστραλίας.
Το όραμα όμως για ένα ‘θεατράκι’ έμεινε όραμα. Κανένας φορέας δεν ενδιαφέρθηκε ουσιαστικά όλα αυτά τα χρόνια να κάνει κάτι.
Κάτι πολύ ενδιαφέρον για το θέμα αυτό αναφέρει στο βιβλίο του “όταν τελειώνει η θάλασσα”, ο Τάκης Καλδής.
“Ξέρω πόσος κόπος χρειάζεται για ν’ ανεβεί ένα έργο. Πριν χρόνια είχα την ιδέα να αποκτήσει η παροικία δικό της θέατρο όπου τα συγκροτήματα θα παρουσίαζαν έργα εναλλάξ. Σ’ αυτό θάκαναν τις πρόβες τους και το θέατρο θάχε όλον τον σύγχρονο εξοπλισμό. Ο τότε πρέμιερ Νέβιλ Ραν, που υποστήριζε τις τέχνες, θα έδινε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό. Θα πηγαίναμε στην Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και θα λέγαμε: Να τι μας έδωσε η πολιτειακή κυβέρνηση. Διπλασιάστε το ποσό. Μετά στην ελληνική κυβέρνηση. Είμαι βέβαιος ότι θα διακατεχόταν από φιλοτιμία. Βλέποντας τις Αυστραλιανές κυβερνήσεις να προσφέρουν στην παροικία ελληνικό θέατρο, σίγουρα θα συνέδραμε. Δεν υπήρξε ενθουσιασμός και η ιδέα έμεινε “όνειρο θερινής νυκτός”. Από καιρό σε καιρό βλέπουν το φως της δημοσιότητας φαεινές ιδέες. να τα βάλουν όλα μαζί και να φτιάξουμε ένα μεγάλο έργο. Πολιτιστικό κέντρο, για παράδειγμα. Άριστη ιδέα, αλλά δεν την υποστηρίζω γιατί ξέρω πως δεν θα γίνει δεκτή. Όλοι πιπιλίζουμε την λέξη “ενότητα” σαν καραμέλα αλλά, όταν έλθουμε στο σημείο να κάνουμε την ενότητα πραγματικότητα, γυρίζουμε την πλάτη. Δεν θέλουμε να βάλουμε τα τούβλα και τα κεραμίδια μας μαζί. Δεχόμαστε την ενότητα μόνο σαν αφηρημένη έννοια”.
Φωτογραφία από Pexels από το Pixabay