Γιώργο,
ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, χρόνια μας πολά.
Της Παναγίας σήμερα. Μεγάλη μέρα, γιορτάζει όλη η Ελλάδα, γιορτάζουν όλα τα χωριά και οι πόλεις. Παντού υπάρχει και μια εκκλησία αφιερωμένη στην χάρη της Μεγαλόχαρης, της Ελεούσας, της Παρηγορήτρας. Γιατί η Παναγία δεν είναι μόνο η θεομήτωρ. Είναι και η μάνα η θεϊκή, η προστάτιδα, η σκέπη του κόσμου, η στοργική αγκαλιά. Είναι κάτι δικό μας, αγαπημένο, κάτι θεϊκό, αλλά πάντοτε ανθρώπινο, τόσο φιλικό, τόσο κοντινό σε μας!
Η λαϊκή μούσα την ύμνησε τόσο πλούσια, την στόλισε με τόσα δοξαστικά επίθετα, εναπόθεσε στα πόδια της την ελπίδα μυριάδων ανθρώπων! Και απέβη έτσι συνώνυμη της ιδέας «μητέρα», της μητέρας θεότητας. Είναι, με απλά λόγια, η γλυκιά προσωπικότητα της στοργής και της ταπεινοφροσύνης, η αγάπη η απέραντη της μητρότητας.
Η σεμνότητά της, ακόμα και μέσα από τη μεγάλη, τη μοναδική τιμή της θεομήτορος, είναι σεβαστή κι αξιέπαινη. Κι ο πόνος της για τα πάθη του παιδιού της ανθρώπινος. Τόσο ανθρώπινη και τόσο ιερή είναι η Παναγία μας που γίνεται αποκούμπι, γλυκασμός του πόνου· του κάθε πόνου…
Κάτι ανάμεσα σε μάνα καθημερινή και μητέρα θεϊκή. Έτσι ο λαός μας την έχει αγαπήσει, έτσι την έχει αγκαλιάσει· όχι με το δέος και τον σεβασμό του Θεού, αλλά με την αγάπη και την ελπίδα. Ακόμα και τον θάνατο τον θέλει κοίμηση. «Εν τη κοιμήσει τον κόσμον ού κατέλειπες, Θεοτόκε…»
Την θέλει παντοτινά κοντά του. Γι’ αυτό και την έχει στολίσει με τόσα διακοσμητικά επίθετα και άλλα τόσα ονόματα μοναδικά. Αξίζει μάλιστα να δούμε ορισμένα από αυτά. Για παράδειγμα, ανάμεσα στα τόσα ονόματα που έδωσε ο λαός στην Παναγία είναι και ορισμένα που έχουν σχέση με τις καλλιέργειες. Τόσο είναι δεμένη η παρουσία της Θεομήτορος με τον λαό μας, που τη θέλει πάντα δίπλα του, στη ζωή του.
Στο Άργος έχουνε την Παναγία την Πορτοκαλούσα, στην Αιτωλία την Παναγία την Αποσοδειά, στην Καστοριά την Καρυδού και τόσα άλλα. Υπάρχουν ακόμη ονόματα που έχουν σχέση με τον τόπο ή την εύρεση της εικόνας της Παναγίας. Έτσι, φερ’ ειπείν, έχουμε την Μυρτιδιώτισσα, την Αναφωνήτρια, την Παναγία Κανάλα. Εικόνες της Παναγίας είναι πολλές, αλλά οι πιο γνωστές είναι η Παναγία της Τήνου η Μεγαλόχαρη, η Παναγία το «Άξιον Εστί» και η περίφημη Παναγία του Πόντου, η Παναγία Σουμελά.
Η τελευταία, πέρα από τις θαυματουργικές της ιδιότητες, έχει και την ιερότητα του εθνικού συμβολισμού: είναι η ψυχή του Πόντου, της χαμένης πατρίδας του Πόντου, που συνταιριάζει σε ένα θρησκεία και πατρίδα. Η Παναγία Σουμελά είναι το σύμβολο που εκφράζει ένα δοξασμένο ιστορικό παρελθόν, έναν ολόκληρο κόσμο, έναν πολιτισμό χιλιάδων χρόνων. Την έφεραν οι Πόντιοι αδελφοί μας με τον ξεριζωμό κι έχτισαν το ωραίο μοναστήρι της έξω από την Βέροια, προσκύνημα πανελλήνιο σήμερα στα άγια χώματα της Μακεδονίας!
Πολλές και οι γιορτές οι αφιερωμένες στην Παναγία. Από τη μεγάλη διπλή εορτή του Ευαγγελισμού στις 25 Μαρτίου μέχρι το Γενέσιον της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου και από τα Εισόδια στις 21 Νοεμβρίου μέχρι τη Σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου την επομένη των Χριστουγέννων. Και τι να πει κανείς για τον Αύγουστο! Μονάχα αυτόν τον μήνα έχουμε τέσσερις ημέρες αφιερωμένες στην Παναγία. Εκτός απ’ όλο το Δεκαπενταύγουστο, τις 15 άγιες μέρες με τις παρακλήσεις, έχουμε στις 23 την Απόδοση της Κοιμήσεως, στις 28 της Αγίας Σκέπης και στις 31 την Κατάθεση της Τιμίας Ζώνης. Και η παράδοση φτάνει να την φέρνει κοντά της. Την είπε στρατηλάτισσα, την είπε καβαλάρισσα, μπροστάρισσα του στρατιώτη-μαχητή μας, μέχρι όραμα θεϊκό στην φτωχή κι απλοϊκή κόρη. Στα πιο πολλά μοναστήρια, μάλιστα, υπάρχει ο μύθος για την εύρεση της εικόνας της: την βρήκε, λέει πάντα ο απλοϊκός βοσκός ή μια αγνή βοσκοπούλα κάπου κοντά σε κρυφή πηγή.
Αυτός ακριβώς είναι και ο θρύλος για την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα, την προστάτρια των Κυθήρων. Χρόνια τώρα και αιώνες η ευσέβεια των κατοίκων του νησιού τής εναποθέτει τη λατρεία, τα θυμιάματα και τα τάματα της, ενώ παράλληλα της αναθέτει τους πόνους και τις πίκρες των απανταχού της γης Κυθηρίων.
Τούτος ο λαός, ο μοναδικός και περήφανος λαός μας, με τη μεγάλη καρδιά και το ελεύθερο πνεύμα, έχει και παράδοση πολύχρονη για να κεντήσει απάνω της σαν σε καμβά τα θαύματα και τα παραμύθια της, τα λαϊκά της σύμβολα, που τα συνδυάζει με τη πίστη τη θρησκευτική. Κι η πίστη … «ποιεί θαυμάσια».
Η βρυσομάνα της λαϊκής ψυχής, η παράδοση που φτιάνει κεντήδια ακόμα και με τα ιδανικά και τα πιστεύω. Αλλά ας απολαύσουμε λίγα διαμάντια από τη γλώσσα μας αφιερωμένα στην Παναγία, την Θεότητα Μητέρα, την στοργική Μητέρα του κόσμου.
Αγιασιώτισσα, Αναφωνήτρια, Ασπροβουνιώτισσα, Βακτηρία τυφλών, Γοργοεπήκοος, Ελευθερούσα, Ευαγγελίστρια, Ζωοποιός, Ζωοδόχος Πηγή, Θεοσκέπαστη, Θαλασσινή, Θαλασσίτρα, Θεοδόξαστη, Θρόνος Θεού, Θρόνος ηλιοστάλαχτος, Θρόνος χερουβικός, Θεώσασα Αδάμ, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Λυχνία φωτός, Πανάγαθη, Πάναγνη, Πανσεβάσμια, Παντάνασσα, Πανύμνητη. Παρηγορήτρα, Στρατηλάτισσα, Υπεραγία.
ΧΑΔΙ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ
Είχαν ένα χαμόγελο/Στις άκρες των ματιών τους
Και μου κρατούσαν συντροφιά/Σχεδόν όλη τη νύχτα.
Για τ΄άστρα λέω τα χαρωπά/Εκείνα τα ματάκια.
Τι να΄ είναι; Μνήμες, όνειρα;/Το χτες ή τάχα μέλλον;
Ό,τι και να ΄ναι είναι χαρά,/Χαρα και ευλογία.
Ειν΄του Θεού χαμόγελο/Και της νυχτιάς λουλούδια!
Γρηγόρης
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Χρόνια πολλά Γρηγόρη,
Δεν έχω ιδέα πώς βλέπουν και τιμούν την Παναγία άλλοι χριστιανοί λαοί, αλλά για τους Ελληνες είναι η προστάτιδα μάνα, αυτή που έσωσε τον Χριστό από την μανία τού Ηρώδη όταν Τον πήγε πρόσφυγα στην Αίγυπτο.
Οπου υπάρχει η παράδοση πως οι Αιγύπτιες μπορούν να σηκώνουν μεγάλα βάρη και με ισορροπία στο κεφάλι τους, επειδή σήκωσαν στο κεφάλι τους τον Ιησού σαν βρέφος για να βοηθήσουν την καταπονημένη Παναγία.
«Παναγία μου!» θα φωνάξει η ελληνίδα μάνα όταν κινδυνέψει το παιδί της και στο εικόνισμα τής Παναγίας θα προσκυνήσει όταν αρρωστήσει κάποιος δικός της για να εκλιπαρήσει την βοήθειά Της.
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που μού είπε ένας αναγνώστης τού «Κόσμου», που επισκέφτηκε τα γραφεία μας πριν μερικές ημέρες: «Θα έπρεπε να γιορτάζουμε την Αγία Τετράδα, γιατί η θέση τής Παναγίας είναι κοντά στον Θεό, τον Χριστό και το Αγιο Πνεύμα!».
Τέτοιο βάθος έχει η πίστη των Ελλήνων στην Παναγία, που σήμερα τιμούμε την Κοίμησή Της.
First published Kosmos Newspaper Aug 15, 2018 | photos source: pixabay